عدالت در آموزش

براساس آخرین آمار واحد آمار سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور، در سال87، 22 هزار و 640 دانش آموز با معلولیت‌های مختلف از خفیف تا شدید در مدارس عادی پذیرش شده‌اند.

این تعداد در سال 86، 20 هزار و 910 معلول بوده است که این  ارقام رشد 10 درصدی را نشان می‌دهد. به گزارش مهرنو، براساس همین آمار در سال گذشته دو هزار و 581 ناشنوا، سه هزار و 515 کم شنوا، یک هزار و 147 نابینا، یک هزار و 851 کم بینا، یک هزار و 779 معلول جسمی – حرکتی خفیف و یک هزار و 488 معلول جسمی – حرکتی شدید و در نهایت 302 رفتاری و هیجانی در مدارس عادی پذیرش شده‌اند.

اگر چه جدا کردن معلولان از سایر افراد جامعه به بهانه رسیدگی بهتر و مناسب‌تر، خود شروع بی‌عدالتی است، اما امروز شاهد نظام آموزشی‌ای هستیم که رفته‌رفته برابری را تجربه می‌کند.

نظامی که چند سالی است که به فکر افتاده است تا با تلفیق کسانی که معلول نام دارند، با همسالانی که تنها معلول نیستند، حداقل، برابری در استفاده از یک محیط مشترک را برای آنها فراهم کند. اقدامی که اگر به طور کامل انجام شود رویای کارشناسان بهزیستی محقق شده است.

اگرچه بحث تحصیل دانش‌آموزان استثنایی و دارای معلولیت در ایران به سال 1330می‌رسد اما این تجربه در دنیا از سابقه‌ای چهارصد ساله برخوردار است.

در گذشته سراسر دنیا به جداسازی و آموزش خاص به این گروه اعتقاد داشتند. چرا که وضعیت جسمانی‌ این کودکان را عاملی برای تمایز آنها از دیگران می‌دانستند.

پس دو روش خاص آموزشی را برای آنها مورد استفاده قرار می‌دادند. اما از سال 1960، جداسازی دانش‌آموزان معلولان از سایرین مورد نقد قرار گرفت.

بطوریکه نظریه جدید اعتقاد دارد این افراد تنها از نظر جسمی مشکل دارند و باید در کنار غیر معلولان تحصیل کنند.

ضرورت آموزش تلفیقی
در کشور ایران هم دو دهه است که بر تحصیل دانش‌آموزان معلول در کنار افراد دیگر تاکید شده است.

محمدرضا تات کارشناس ارشد کودکان استثنایی و معاون آموزشی – فرهنگی سازمان استثنایی کشور در مورد ضرورت اجرای آموزش تلفیقی در کشور می‌گوید:معلمانی که در مدارس کودکان با نیازهای ویژه تدریس می‌کنند نسبت به این کودکان تصوری خاص دارند. آنها نسبت به توانایی‌های کودکان معلول پیش داوری می‌کنند.

در حالیکه در دنیا نظریه‌ای وجود دارد که می‌گوید مقداری از معلولیت‌های کودکان، ناشی از محیط آموزشی آنهاست و نه ناشی از خودشان. منظور این نظریه این است که حضور کودکان معلول در مدارس استثنایی بر افزایش ناتوانایی‌های آنها دامن می‌زند.

وی احداث مدارس خاص برای کودکان معلول را بسیار هزینه بر می‌داند و در این مورد توضیح می‌دهد:یک درصد از کل کودکان کشور نابینا هستند.

اگر قرار باشد برای آنها  مدرسه و کلاس جداگانه تشکیل دهیم. باید آنها را محکوم کنیم که چون معلول هستند، روزی دو، سه ساعت در رفت و آمد باشند.

اما اگر آنها بتوانند به مدرسه نزدیک منزلشان بروند، کمتر خسته خواهند شد. تات ادامه می‌دهد:همچنین این کودکان در محیط‌های استثنایی هیچ الگویی بالاتر از خود ندارند.

در حالی که اگر در جمع بچه‌های عادی باشند، بچه‌های عادی برایشان الگو هستند. خیلی از چیزها را می‌توانند از آنها یاد بگیرند.

مشکلات حضور معلولان در مدارس عادی
معاون آموزشی – فرهنگی سازمان آموزش استثنایی در پاسخ به این سوال که آیا کودکان نابینا یا ناشنوا می‌توانند از کتاب‌های کودکان عادی استفاده کنند، خاطر نشان می‌کند:متأسفانه یکی از مشکلات اساسی ما همین عدم انعطاف‌پذیر بودن منابع درسی است که همه باید در یک سال در آن موفق بشوند وگرنه مهر مردودی می‌خورند.

در حالی که در بسیاری از کشورها این طور نیست. به نظر می‌رسد ما باید معلمانی داشته باشیم که بتوانند سطوح مختلف توانایی را در کلاس بپذیرند و پرورش دهند.

به هر حال، آنچه که مورد نظر است این است که همه بچه‌ها در یک کلاس باشند و با هم درس بخوانند. معلم به همه توجه کند و هرکس را در سطح خودش ارزیابی کند.

قرار نیست همه مثل هم آموزش ببینند و به یک میزان توانایی کسب کنند. باید یک حد استانداردی وجود داشته باشد تا چنانچه کسی به حد استاندارد رسید، قابل قبول باشد.

تات اعتقاد دارد با تمام تلاش این سازمان و همچنین سازمان بهزیستی کشور اما باز هم متأسفانه پذیرش دانش‌آموزان معلول در مدارس عادی همواره با مقاومت‌های از سوی مدیران و معلمان این مدارس روبه‌رو است.

هم اکنون در پنج استان کشور تعدادی از مدارس یه عنوان مجری این طرح انتخاب شده‌اند.

این مدارس موظف هستند تمامی تسهیلات را برای حضور این کودکان در مدرسه فراهم کنند. از مناسب‌سازی محل رفت و آمد دانش‌آموز گرفته تا برگزاری کلاس درس در طبقات ابتدایی مدرسه.

معاون آموزش فرهنگی سازمان استثنایی به تسلط معلم بر مهارت‌های مختلفی در تدریس به دانش‌آموزان معلول تأکید می‌کند و می‌افزاید:معلمان باید مجهز به مهارت‌هایی چون بریل‌خوانی و لب‌خوانی برای تدریس به این دانش‌آموزان باشند. آنها حتی باید در تدریس از روش‌هایی استفاده کنند که برای کودکان غیر معلول هم جالب باشد تا از خسته شدن آنها جلوگیری شود.

او همچنین به حضور رابط در بعضی از این مدارس نیز تاکید کرد و گفت:در بعضی از دوره ها، مثل دوره ابتدایی و حتی پیش دبستانی، معلم رابط هم حضور دارد.

کار معلم رابط تنها آموزش معلم عادی نیست. او خود ممکن است حتی در بعضی مواقع  با دانش‌آموزان کارکند. البته متأسفانه تعدادی از معلمان رابط از ساعت‌های تفریح و ورزش برای آموزش کودکان استثنایی استفاده می‌کنند که باید این معضل برطرف شود.

در همین رابطه سرپرست دفتر معلولان جسمی – حرکتی و حسی سازمان بهزیستی بر اهمیت حضور دانش‌آموزان معلولان به ویژه دانش‌آموزانی که معلولیت شدید ندارند تاکید می‌کند و می‌گوید:معلولان جسمی – حرکتی، نیمه‌شنواها و نیمه‌بیناها بهترین گزینه‌ها برای حضور در مدارس عادی هستند چرا که آنها به راحتی می‌توانند از کتاب‌های دانش‌آموزان عادی استفاده کنند.

وی در مورد حضور معلولان شدید هم در مدارس عادی می‌گوید:اگر معلم دانش‌آموز مهارت‌های مختلفی را مثل بریل‌خوانی بداند هیچ مشکلی برای حضور این افراد در کلاس نیست اما متأسفانه در حال حاضر معلمان این مهارت‌ها را ندارند و تنها از یک روش خاص برای تدریس استفاده می‌کنند.

مزایای حضور معلولان  در مدارس عادی
سرپرست دفتر معلولان جسمی – حرکتی و حسی در خاتمه مزایای این نوع آموزش را بسیار بیشتر از معایب آن می‌داند و می‌گوید:از جمله مزایای اجرای این طرح می‌توان به تقویت قدرت سازگاری افراد معلول با جامعه، ایجاد تقویت مهارت‌های حل مشکل در آنها و خانواده‌هایشان، زمینه‌سازی برای ایجاد فرهنگ پذیرش معلول در کنار سایر افراد جامعه و همچنین تقویت حضور اجتماعی معلولان و ایفای نقش‌های اجتماعی موثر توسط آنها اشاره کرد.

منبع: سایت سازمان بهزیستی